مقام حفظ و حافظ قرآن

احترام و توجه به حاملین قرآن 
ارزش و بهای حافظان قرآن علاوه بر نزد خدا در میان اجتماع نیز حائز اهمیت است زیرا کسی که با قرآن مانوس است چنانکه قرآن را با تانی و توجه به معانی آن حفظ کند به مرور زمان معانی قرآن در جان و جسم او نفوذ کرده وتمامی اعمال و رفتار او را تحت تاثیر قرار می دهد . وقتی گفته می شود قرآن پاسخگوی تمامی نیازهای بشر در تمامی اعصار بوده وهست ، یعنی با تدبر در آیاتش می توان رفتارهای درست از نادرست و بایدها و نبایدها را فرا گرفت ؛ بگونه ای که ( شخص قرآنی ) تمام صفاتش خداگونه می شود . 

پیامبر اکرم (ص) فرموده اند : و همانا بر حق ترین مردم که در پنهان و آشکار نماز و روزه به جا می آورد حامل قرآن است . 
 ارزش و مقام والای حافظ قرآن به سبب اعمال و رفتارهای شایسته و خداپسندانه اوست و بزرگترین امتیاز او همانا الگوی رفتاری اوست ، چرا که

تمام احکام ، از واجبات تا مستحبات و حرام تا مکروه همه و همه در این کتاب آسمانی نهفته است . اینچنین رفتارها و گفتارهای خداپسندانه نیز مورد رضایت و مطلوب همه مخلوقات خدا خواهد بود . 
حافظان قرآن که زمره ای از مومنین محسوب می شوند ، تمامی صفات مومنین در آنها یافت می شود ، چرا که حامل قرآنی که وجودش با معانی قرآنی آمیخته گشته و در تمام امور ، در جای جای زندگی اش معانی قرآنی را مشاهده و همواره خود را در محضر می بیند ، می داند که : « هر چه بر روی زمین است فانی می شود ، تنها ذات پروردگارت که با شکوه و گرامی است باقی می ماند » ( الرحمن 26،27 ) .بنابراین امید و تکیه گاه او در همه حال خداوند است ، خدایی که سرچشمه همه نعمت هاست . 
حاملان قرآن به جهت انس پیوسته با قرآن همواره خود را در محضر خدا می بینند . لذا شخص قرآنی تداعی معانی قرآنی می شود و پیوسته در همه حال رضای خدا را جستجو می کند چرا که می داند ( و الله خبیر بما تعملون ، منافقون ، 11 ) و خداوند به آنچه انجام می دهید آگاه است .
حافظ قرآن که الگو و نمونه ای از مومنین محسوب می شود و با قرائت مستمر و تامل در آیات نورانی خداوند گوشت و خون او و حتی روح وجانش آمیخته و عجین از کلام حق گشته در استفاده و به کارگیری قوای درونی خود چون : خشم ، غضب ، حرص ، حسد و انواع شهوات که در همه آدمیان بالفطره کم و بیش یافت می شود ، همواره با توجه به آیات الهی ، عقل و شرع را لحاظ کرده و به صورت صحیح جانب اعتدال را گرفته و با تاسی از زندگی ائمه اطهار علیهم السلام در مسیر صراط مستقیم حرکت می کنند . و بدین سبب از هر آنچه معصیت باشد و فساد آفرین دوری می گزینند و در مصائب وناملایمات زندگی دچار یاس و ناامیدی نمی گردند و می دانند که همه امور گذرا بوده و یا براساس حکمت های الهی مورد آزمایش الهی قرار گرفته اند ، که یقینا نفعی در آن نهفته است و یا علت آن نقص و خطاهای خود ما بوده است ؛ زیرا خداوند کمال مطلق است و هیچ نقص و کژی در آن راه نمی یابد . در همه حال آنها امید به رحمت بی نهایت خدا داشته و ایمان دارند که « همانا خداوند بر هر چیزی تواناست » ( تحریم ، 8 ) . 
البته هر انسانی ممکن است در شرایط و مواردی خاص دچار خطا و گناهی هر چند کوچک شوند لیکن آنان از ایمان قوی تری برخوردارند ؛ مثل همین گروه حاملین قرآن چنانچه لحظه ای دچار غفلت و لغزش گردند و ناخواسته شیطان و هوای نفس بر آنها غالب گردد به جهت ایمانی که دارند سریعا به خود آمده و نخستین گامهای رهایی از ظلمت نفس را برداشته با امید به آمرزش و رحمت خداوند راه توبه و بازگشت را پیش می گیرند .
مسئله ای که باید مورد توجه قرار گیرد این است که حافظ قرآن مجید در صورتی اثرات درخشان خود را ظاهر می سازد و هنگامی داروی شفا بخش دردهاست و صاحب خود را به درجات مافوق تصوری که در روایات به آن اشاره گردید می رساند که با انگیزه پاک الهی و با معرفت مطلوب نسبت به کلام خدا انجام گیرد که چنین حافظی بر طبق روایات می تواند شفاعت نماید و با تلاوت هر آیه درجه ای در بهشت صعود کند . در باب مقام و منزلت اخروی حافظان قرآن کافی است به احادیث مشهود با دقت و تامل بیشتر نظر بیفکنیم:  
-    تعداد درجات بهشت به اندازه تعداد آیات قرآن است . پس هنگامی که یکی از اهل قرآن ( حامل قرآن ) به بهشت وارد شود به او گفته شود : بخوان و بالا برو برای هر آیه یک درجه است پس بالاتر از حافظ قرآن درجه ای نیست .  
-    حافظ قرآن که عمل کننده به آن باشد هم مقام با فرشتگان و سفرا و نیکوکار گرامی خداوند خواهد بود . 
-    یعقوب احمر گفت : به امام صادق (ع) عرض کردم ، که دین زیادی بر عهده دارم و این سبب شد که قرآن از من سلب شود و آرامش را از دست داده ام . امام فرمود : قرآن ، همانا که آیه و سوره ای از آن در قیامت می آید که هزار درجه در بهشت صعود می نماید و می گوید اگر مرا حفظ می نمودی ترا بدینجا می رساندم . 
-    قرائت فردی که از حفظ قرآن می خواند هزار درجه است و در حالی که او به قرآن بنگرد هنگام قرائت هزار درجه بر آن افزوده می شود .
-    برای هر آیه از قرآن درجه ای است در بهشت و چراغهایی هستند در خانه های شما . 
-    اهل قرآن سرشناسان اهل بهشتند . 
-    حافظ قرآن هنگامی که عمل کند به آن پس حلال داند حلال آن را و حرام داند حرام آن را ، حدود ده تن از اهل بیت ، او را در روز قیامت شفاعت کند از آتش جهنم . 
از احادیث این گونه بر می آید که تمام نعمات و رحمت های الهی در دنیا و آخرت حافظ قرآن را در بر می گیرد ، مشروط بر اینکه حافظ قرآن عامل به قرآن نیز باشد و آنچه از امر و نهی و حلال وحرام خدا در آیاتش بدان اشاره گردیده یقین داشته و خود را ملزم به رعایت آن بداند ، در آن صورت است که طبق روایت وارده مورد شفاعت معصومین علیهم السلام قرار می گیرد . پس آنچنان نیست که هر کس با هر شرایطی را مورد شفاعت قرار دهند .

در رابطه فراگیری دانشهای قرآنی قرائت ، درک معانی ، حفظ آیات هیچ محدودیت سنی وجود نداشته ، هر کسی در هر شرایطی با توجه به فراخور حال و موقع خود می تواند جرعه ای از این کلام وحی را نوشیده و بهره های لازم را ببرد . شاهد ما افراد بیشماری بوده اند که تا کنون با حافظه معمولی در سنین بزرگسالی و چه بسا میانسالانی که با انگیزه معنوی و توکل به خدا و تلاش و کوشش مستمر خود موفق به جزئی یا نیمی و یا حتی تمام آیات قرآن شده اند . بنابراین حفظ قرآن منحصر به افراد باهوش فوق العاده نیست ، الا اینکه افرادی که از نیروی حافظه کمتری برخوردارند در این راه مشقت بیشتری متحمل می شوند که برای آنان پاداش مضاعفی را در بر خواهد داشت .
حضرت صادق (ع) فرمود : هر کس قرآن را بسیار بخواند و یا اینکه حفظ آن بر او دشوار است آن را به ذهن بسپارد خدای عزوجل دوبار پاداش آن را بدو بدهد . 
فضیل بن یسار گوید : از حضرت صادق (ع) شنیدم که فرمود : کسی که درباره قرآن رنج کشد و به سختی آن را حفظ کند دو اجر دارد . 
امام صادق (ع) فرمود : بنویسید ، تا ننویسید نمی توانید حفظ کنید .
در این صورت نوشتن آیات خود روشی جهت حفظ آیات به شمار می رفته ، البته روش کتابت مستلزم صرف وقت بسیار و صبر و حوصله بیشتری است . اکنون ممکن است به جهت مشاغل عدیده و ضیق وقت کمتر مورد استفاده قرار گیرد .
رعایت اصول و موارد لازم هنگام حفظ قرآن 
1-    نیت 
2-    توکل بر خدا 
3-    پاکی و طهارت جسم و روح 
4-    برخورداری از قرائت و روانخوانی صحیح قرآن 
5-    پیروی از برنامه صحیح و منظم 
6-    مکان و محیط مناسب
7-    وقت و زمان مناسب

اصول و روش های حفظ قرآن

1-    شروع از جزء 30 ( سوره های کوچک ) : کسی که در آغاز راه است پس از آمادگی مقدماتی که گذشت بهتر است جهت حفظ قرآن از جزء 30 قرآن که اغلب سوره های کوچک قرآن را در برگرفته و معمولا قرائت آن سهل تر است شروع به حفظ نماید .
2-    تقسیم بندی سوره و آیات : 
الف : چنانچه سوره کوتاه باشد : در این تقسیم بندی هر کس با توجه به استعداد و قوه حافظه اش برای هر روز حفظ چند آیه را در نظر می گیرد و در زمان های تعیین شده با دقت و حوصله تلفظ آیه ها را تکرار می کند . دفعات تکرار هر آیه بستگی به حافظه فرد دارد ، کسی ممکن است با دوبار تکرار به نتیجه لازم دست یابد . 
ب : چنانچه سوره ها بلند و طولانی باشند : در این مورد برای اینکه حفظ آیات در ذهن کاملا مستحکم گردد و از ثبات بیشتری برخوردار گردد بهتر است با توجه به معانی و موضوعات آیات قرآن سوره ها را تقسیم بندی کنند ، مثلا سوره ای دارای سه موضوع مجزاست ، قسمی مربوط به دوزخ و علائم آن و آیاتی دیگر مربوط به بهشت و نعمات و علائم آن و قسمی دیگر نتیجه گیری آیات می باشد . بدین ترتیب هر روز از همان موضوع 2 الی 3 خط یا بیشتر حفظ شود . در روز بعد آیات پیشین تکرار شود تا در اثر تکرار در ذهن بیشتر تثبیت شود . سپس آیات جدید قرائت و حفظ شود ، در انتها که آیات جدید به خوبی در ذهن حفظ و ضبط شد مجددا آیات جدید حفظ شده به آیات قبل متصل و از حفظ تکرار گردد ، به همین ترتیب وقتی به آخرین آیه می رسیم کل سوره تکرار می شود .

با توجه به مواردی که گذشت برای وصول به موفقیت در این مسیر باید از خدا و کتاب آسمانیش قرآن مدد جوئیم ، لذا باید ابتدا شکر گذار این نعمت الهی ( نزول قرآن ) باشیم و شکری افزون برآن ، به جهت عنایتی که خداوند به ما فرموده که این چنین شور و عشق و علاقه ای که در جهت حفظ آیاتش در ما پدید آمده است . سپس خود را بشناسیم ، تواناییهای خود را باور کنیم که خواستن توانستن است . کافی است که بر خدا توکل کنیم و با ایمان و عشق علاقه و امر به حفظ آیات الهی و با صبر و حوصله بسیار اراده خود را جذم کرده ، با یک برنامه منسجم و صحیح حفظ قرآن را آغاز کنیم . قرآن خود گویای این حقیقت بزرگ است : « مولی و سرپرست و یار و یاور شما اوست ، چه مولی و سرپرست خوبی و چه یار و یاور شایسته ای ! » . 
پس بندگان پاک و شایسته خداوند از جانب خداوند یاری می شوند و این یکی دیگر از معجزات و آثار آیات الهی است .